Bihar Board Class 9 Sanskrit Chapter 2 Solutions
1. अधोलिखितानां प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतभाषया लिखत- (निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर संस्कृत में लिखिए)
(क) कस्मिंश्चिदधिष्ठाने के वसन्ति स्म? (किसी स्थान पर कौन रहते तेज?)
उत्तर: कस्मिंश्चिदधिष्ठाने चत्वारः ब्राह्मणपुत्राः वसन्ति स्म। (किसी स्थान पर चार ब्राह्मण पुत्र रहते थे।)
(ख) ‘गृह्यतां स्वेच्छया ताम्रम्’-एतत् कस्य वचनमस्ति? (‘स्वेच्छा से ताँबा लो’-यह किसका कथन है?)
उत्तर: ‘गृह्यतां स्वेच्छया ताम्रम्’–एतत् प्रथमस्य ब्राह्मणपुत्रस्य वचनमस्ति। (यह प्रथम ब्राह्मण पुत्र का कथन है।)
Bihar Board Class 9 Sanskrit Chapter 2 Solutions
(ग) ते किं संमन्त्र्य स्वदेशं परित्यज्य प्रस्थिताः? (उन्होंने क्या सलाह करके स्वदेश छोड़कर प्रस्थान किया?)
उत्तर: ते ‘कुत्रचिद् धनाय गच्छामः’ इति संमन्त्र्य स्वदेशं परित्यज्य प्रस्थिताः। (उन्होंने ‘कहीं धन के लिए जाएँ’ ऐसा सलाह करके स्वदेश छोड़कर प्रस्थान किया।)
Bihar Board Class 9 Sanskrit Chapter 2 Solutions
(घ) स्वर्णभूमिं दृष्ट्वा तृतीयः ब्राह्मणपुत्रः किम् अवदत्? (सोने की भूमि देखकर तीसरे ब्राह्मण पुत्र ने क्या कहा?)
उत्तर: स्वर्णभूमिं दृष्ट्वा तृतीयः ब्राह्मणपुत्रः अवदत्–‘भोः, स्वेच्छया सुवर्णं गृह्यताम्। सुवर्णात् अन्यत् न किञ्चिद् उत्तमम्।’ (सोने की भूमि देखकर तीसरे ब्राह्मण पुत्र ने कहा–‘अरे, अपनी इच्छा से सोना लो। सोने से बढ़कर कुछ नहीं।’)
(ङ) भैरवानन्दः किम् अपृच्छत्? (भैरवानंद ने क्या पूछा?)
उत्तर: भैरवानन्दः अपृच्छत्–‘भवन्तः कुतः समायाताः? किम् प्रयोजनम्?’ (भैरवानंद ने पूछा–‘आप कहाँ से आए हैं? और क्या उद्देश्य है?’)
Bihar Board Class 9 Sanskrit Chapter 2 Solutions
2. अधोलिखित वाक्येषु रेखाङ्कितपदानि आधारीकृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत- (निम्नलिखित वाक्यों में रेखांकित शब्दों के आधार पर प्रश्न बनाइए)
(क) ते चापि दारिद्योपहता मन्त्रं चकः । (वे भी दरिद्रता से पीड़ित होकर सलाह की।)
उत्तर: ते चापि दारिद्योपहता किं चक्रुः? (वे भी दरिद्रता से पीड़ित होकर क्या की?)
(ख) बन्धुमध्ये धनहीनजीवितं न वरम् । (रिश्तेदारों के बीच धनहीन जीवन अच्छा नहीं।)
उत्तर: कस्मिन् धनहीनजीवितं न वरम्? (कहाँ धनहीन जीवन अच्छा नहीं?)
(ग) अथ किञ्चिन्मात्र गतस्य अग्रेसरस्य वर्ति: निपपात । (थोड़ा आगे जाने पर पहले चलने वाले की मशाल गिर गई।)
उत्तर: कस्य अग्रेसरस्य कः निपपात? (किसके पहले चलने वाले की क्या गिर गई?)
(घ) सिद्धिमार्गच्युतः सः इतश्चेतश्च बभ्राम । (सिद्धि के मार्ग से भटककर वह इधर-उधर भटका।)
उत्तर: सिद्धिमार्गच्युतः सः कुत्र बभ्राम? (सिद्धि के मार्ग से भटककर वह कहाँ भटका?)
(ङ) सः यावत् खनति तावत् सुवर्णभूमि दृष्ट्वा प्राह। (वह जितना खोदता, उतना सोने की भूमि देखकर बोला।)
उत्तर: सः यावत् खनति तावत् किं दृष्ट्वा प्राह? (वह जितना खोदता, उतना क्या देखकर बोला?)
3. अधोलिखित क्रियापदानां स्ववाक्येषु संस्कृते प्रयोगं कुरुत- (निम्नलिखित क्रिया-पदों का अपने वाक्यों में प्रयोग कीजिए)
- गच्छामः = वयं गृहं गच्छामः। (हम घर जाते हैं।)
- अभिहितम = गुरुणा सर्वं अभिहितम्। (गुरु ने सब कुछ बताया।)
- प्राक् = प्राक् सूर्योदयात् स्नानं करोमि। (सूर्योदय से पहले मैं स्नान करता हूँ।)
- तिष्ठसि = त्वं विद्यालये कदा तिष्ठसि? (तुम स्कूल में कब रहते हो?)
- उक्त्वा = सः सत्यं उक्त्वा निःशब्दः अभवत्। (उसने सच बोलकर चुप हो गया।)
- Bihar Board Class 9 Sanskrit Chapter 2 Solutions
4. कोष्ठान्तर्गतानां शब्दानां साहाय्येन रिक्त स्थानानि पूरयत- (कोष्ठक में दिए शब्दों की सहायता से रिक्त स्थान भरिए)
(प्रदेशं, नाहमग्र, वेत्सि, रत्नानि, स्वर्णम्)
Bihar Board Class 9 Sanskrit Chapter 2 Solutions
(क) सोऽब्रवीत्- यान्तु भवन्तः ………. यास्मि।
उत्तर: नाहमग्रे (मैं आगे नहीं)
(ख) स प्राह- ‘मूढ! न किञ्चिद् ……….।
उत्तर: वेत्सि (जानता)
(ग) अथासौ यावन्तं ………. खनति तावत्ताम्रमयी भूमिः।
उत्तर: प्रदेशं (स्थान)
(घ) तृतीयः यथेच्छया ………. गृहीत्वा निवृत्तः।
उत्तर: स्वर्णम् (सोना)
Bihar Board Class 9 Sanskrit Chapter 2 Solutions
(ङ) नूनम् अत:परं ………. भविष्यन्ति।
उत्तर: रत्नानि (रत्न)
5. रेखाङ्कितपदेषु प्रयुक्तां विभक्तिं लिखत- (रेखांकित शब्दों में प्रयुक्त विभक्ति लिखिए)
(क) भो मूढ! किम् अनेन क्रियते? (अरे मूर्ख! इससे क्या किया जाता है?)
उत्तर: तृतीया-एकवचन (तृतीया-एकवचन)
Bihar Board Class 9 Sanskrit Chapter 2 Solutions
(ख) रामस्य भ्राता कुत्र गतः? (राम का भाई कहाँ गया?)
उत्तर: षष्ठी-एकवचन (षष्ठी-एकवचन)
Bihar Board Class 9 Sanskrit Chapter 2 Solutions
(ग) मयं फलं रोचते। (मुझे फल अच्छा लगता है।)
उत्तर: चतुर्थी-एकवचन (चतुर्थी-एकवचन)
(घ) सः गृहात् बहिः अगच्छत्। (वह घर से बाहर गया।)
उत्तर: पञ्चमी-एकवचन (पञ्चमी-एकवचन)
Bihar Board Class 9 Sanskrit Chapter 2 Solutions
(ङ) एकस्मिन् नगरे एकः नृपः आसीत्। (एक नगर में एक राजा था।)
उत्तर: सप्तमी-एकवचन (सप्तमी-एकवचन)
